Beestig Erfgoed 1 : Rupsen

(Processie)rupsen,

ook vandaag kennen we nog deze vervelende beestjes. Vooral bij ons in de Kempen komen ze voor in 1978 in de buurt van Hilvarenbeek, 1988 in de buurt van Reusel en in 2007 en 2012 was er een echte plaag in de zuidelijke Nederlanden en een groot deel van Vlaanderen. De eikenprocessierups werd sinds het begin van de jaren negentig steeds algemener in België en Nederland. In de zomer van 2019 verdriedubbelde het aantal meldingen in Nederland ten opzichte van voorgaande jaren. Als deze beestjes worden lastiggevallen, dan laten ze zogenaamde “brandhaartjes” los. Deze zijn zeer irriterend voor zowel mens als vee, en ingeademd kunnen ze zelfs fataal zijn. Geen wonder dat ze met alle middelen bestreden worden.[ Wikipedia]
Maar het is ook oud nieuws. Het Oud Gemeente Archief van Arendonk bevat een grote reeks plakkaten, waaronder 7 stuks die dateren van 1731 tot 1781. Het is de periode van de Oostenrijkse Nederlanden (1715 - 1795) en telkens gaat de landvoogd(es) de bevolking oproepen tot het vernietigen van rupsen. Er worden stevige boetes uitgeschreven voor diegenen die niet voldoen. De teksten zijn doorgaans dezelfde. Het is pas in de ordonnantie van 1 Maart 1781 dat ook aandacht wordt gevraagd voor het gevaar dat de rupsen betekenen voor de gezondheid van mens en vee : “ …. Alsoo door de groote menigte van Rispen met de welke de Boomen ende Haegen gelaeden zijn, niet alleen de Fruyten der Hoven ende Boomgaerden gedregen zijn grotelyks beschaedight te worden, maer dat de menschen ze gedregen zyn met gevaerelycke Siektens ter oorsaeke van de corruptie die de Rispen aen de locht souden konnen bybrengen waer ‘t dat men noch langer uytstelde de selve te vernietigen…….”
Men wist dus dat de rupsen (Rispen) iets in de lucht verspreiden. Wist men toen al dat het om de “brandhaartjes” ging ?
De eerstvolgende vermelding over rupsenverdelging vinden we terug in het Modern Gemeentelijk Archief van Arendonk (periode 1793 tot 1931) dat ook bewaard wordt in het Rijksarchief van Antwerpen : in 1826 en 1829 doet de burgemeester controle en vindt dat er geen overtredingen zijn. Maar in April 1852 worden verscheidene overtredingen vastgesteld. Er wordt proces verbaal opgemaakt en 27 mensen krijgen een ambtelijk bevel om hun eigendom van rupsen te zuiveren.[ Eenen naeldenkoker en eenen koopere vingerhoed - Processen Verbael wegens delicten en ongevallen te Arendonk 1819-1888 - transcriptie Toon Van Eemeren, 1999 - aweg.be] In 1878 moet een weg van Nijmegen naar Heesch afgesloten worden door een hevige overlast van de processierups. Daarna lijkt het ‘beestje’ verdwenen te zijn tot het dus in 1978 terug opduikt in Hilvarenbeek.[ Wikipedia]